8. A - Auteurs - algemene bepalingen
Als auteurs worden beschouwd de personen (personele auteurs) of instellingen (corporaties; corporatieve auteurs) die verantwoordelijk zijn voor, of hebben meegewerkt aan, de intellectuele en/of artistieke inhoud van een werk. Die verantwoordelijkheid kan betrekking hebben op het gehele werk (bv. de auteur van een boek) of op een gedeelte ervan (bv. de illustrator; de schrijver van een voorwoord; de uitvoerder van een muziekstuk op een cd,...). We gebruiken de term auteur daarom algemeen voor personen of instellingen die hebben bijgedragen tot de inhoud van een werk.
De regels hieronder bepalen hoe auteurs worden opgenomen in een catalografische beschrijving.
8.1. Auteursfuncties
De specifieke verantwoordelijkheid van een auteur voor een werk wordt aangegeven met een gecodeerde auteursfunctie. Referentie daarvoor is de MARC21 lijst van zgn. *relatorcodes*. Voor alle duidelijkheid: dat zijn geen auteursfuncties, maar ze duiden de relatie aan tussen, enerzijds, personen, families of instellingen en, anderzijds, een werk, een publicatie, enz.
Per auteur wordt maar één auteursfunctie opgenomen (de belangrijkste).
We onderscheiden in Anet de volgende auteursfuncties:
functie |
Toelichting en gebruik |
act |
Acteur. Persoon of organisatie die hoofdzakelijk acteert in een muzikale of dramatische presentatie of voorstelling. Enkel te gebruiken in de beschrijving van opera, toneelvoorstelling, ballet; niet voor filmacteurs |
adp |
Bewerker, herziener, samenvatter |
aft |
Schrijver van een nawoord |
art |
Kunstenaar |
auc |
Veilingmeester |
aui |
Schrijver van een voorwoord, introductie, inleider |
aut |
De schepper van een overwegend tekstueel werk, onafgezien van de fysieke drager van het document (papier, cd-rom, online). Gebruik de functie aut ook voor de schrijver van briefwisseling, voor de instelling die een tentoonstelling organiseert, voor een congres, voor de corporatie verantwoordelijk voor een congres, voor de naam van het veilinghuis waarin een veiling wordt georganiseerd |
bkd |
Boekontwerper. Gebruikt voor de persoon of firma die verantwoordelijk is voor het volledige grafische ontwerp van een boek, inclusief schikking van letters en illustraties, keuze van materialen en het gebruikte procédé |
chr |
Choreograaf |
cnd |
Dirigent |
cmp |
Componist |
com |
Compilator, bloemlezer, verslaggever, samensteller |
ctb |
Medewerker, voortzetter |
dnc |
Danser |
drt |
Regisseur |
dub |
Mogelijke, vermoedelijke, twijfelachtige, apocriefe auteur |
edt |
Editor, redacteur, commissievoorzitter, commentator |
exp |
Expert; die instaat voor de beschrijving en taxatie van goederen |
hnr |
Passief auteur, gehuldigde, inspirator, geïnterviewde, voortgezette, geadresseerde (in briefwisseling) |
ill |
Illustrator |
lbt |
Librettist |
mus |
Musicus (niet gespecificeerd volgens z-functie; zie verder) |
nrt |
Verteller |
pht |
Fotograaf |
pro |
Producer |
sce |
Scenarist, scenarioschrijver |
scr |
Scribent |
sng |
Zanger, vocalist |
trl |
Vertaler |
z.. |
Reeks van codes voor muziekuitvoerders. Bv. zac voor accordeon |
zyy |
niet gedefinieerd. Niet te gebruiken bij het catalogiseren. Deze auteursfunctie wordt alleen toegekend bij de auteur e.a. (die niet meer mag toegekend worden). Komt nog voor bij oudere beschrijvingen en beschrijvingen uit conversie. Als dergelijke records worden nagekeken, dient auteur e.a. geschrapt te worden, en eventueel vervangen door andere auteursvermeldingen. |
zxx |
niet gedefinieerd. Niet te gebruiken bij het catalogiseren. Deze functie wordt alleen toegekend tijdens conversies. Als dergelijke records worden nagekeken, dient deze auteursfunctie vervangen te worden door een correcte auteursfunctie. |
8.2. Bron voor opname van de auteur
Voor de opname van de auteurs is de eerste bron de titelpagina.
Als er echter geen titelpagina is, of de titelpagina levert onvoldoende informatie, gebruik dan de volgende bronnen (in volgorde van prioriteit):
Het colofon (bron: colofon).
De CIP-gegevens en de rest van de publicatie (bron: document).
Eventueel: externe bronnen (bron: extern).
De catalograaf vermeldt de bron van de auteur in het formulier.
8.3. Vorm van de auteursvermelding
In principe wordt de auteur overgenomen exact zoals hij op de titelpagina voorkomt, of zoals hij vermeld wordt in het document zelf (voorwerk, colofon, enz). Indien de auteur vanuit een externe bron wordt toegevoegd, wordt een gestandaardiseerde vorm gekozen (via een authority record).
Warning
Verbogen naamvormen
Bij namen echter die in een verbogen vorm zouden voorkomen (bv. in het Grieks, Latijn, Duits), wordt de naamvorm teruggebracht naar de eerste naamval (nominatief).
Warning
Hoofdvorm - verwijzingsterm
Indien de auteursnaam wordt geautoriseerd, en van de titelpagina wordt overgenomen, dan wordt altijd een verwijzingsterm gebruikt. Als de auteursnaam uit de rest van het document wordt overgenomen, of uit een externe bron, dan wordt gekozen voor de hoofdvorm.
8.5. Afwijkende tekens
Als in een auteursnaam afwijkende tekens worden gebruikt, dan worden die steeds omgezet naar modern gebruik (zowel in de platte tekst als een authority record), volgens de omzettingsregels bepaald voor de secundaire titel bij moderne drukken. Er wordt voor de oorspronkelijke vorm nooit een verwijzing gemaakt.
8.6. Aantal op te nemen auteurs
Er is in Anet geen beperking op het aantal op te nemen auteurs.
Alle auteurs van de titelpagina worden opgenomen, behoudens enkele uitzonderingen (vertalers, acteurs), waarvoor speciale regels gelden.
Als de titelpagina naar het oordeel van de catalograaf onvoldoende informatie oplevert, worden auteurs uit andere bronnen toegevoegd in volgorde van prioriteit.
Warning
Bij de beschrijving van publicaties die een bundeling zijn van afzonderlijke teksten (bv. feestbundels, tentoonstellingscatalogi,...), is enige omzichtigheid geboden. De individuele auteurs van de afzonderlijke stukken dragen wel een verantwoordelijkheid voor hun tekst, maar zijn niet verantwoordelijk voor de publicatie in haar geheel. Het is dan een betere oplossing om dergelijke bundels te excerperen. Op die manier kan duidelijker worden aangegeven waar de auteursverantwoordelijkheid voor geldt (voor het geheel, of voor een onderdeel).
8.7. Onderdrukte auteur
Als de auteur al in de titel werd opgenomen, mag hij niet in de compacte standaardbeschrijving (ISBD-presentatie) verschijnen. Hij wordt dan onderdrukt in de beschrijving, door het overeenkomstige vakje aan te vinken. Voor de OPAC maakt het onderdrukken geen enkel verschil: daar worden zowel de onderdrukte als de niet-onderdrukte gegevens getoond.
Ook in andere gevallen kan het onderdrukken belangrijk zijn om overbodige of dubbele informatie te vermijden in de ISBD-weergave:
bij passieve auteurs (bv. het museum dat een tentoonstelling organiseert; het veilinghuis bij een veilingcatalogus) of gehuldige auteurs (in een liber amicorum).
8.8. Passieve auteur
(in voorbereiding)
8.9. Publicaties met foutieve of fictieve auteursverantwoordelijkheid
Indien het zeker is dat de auteursverantwoordelijkheid zoals vermeld in een publicatie foutief is of fictief, dan gelden bijzondere regels:
de werkelijke auteur wordt opgenomen met auteursfunctie aut (of een andere auteursfunctie), met aanduiding van de bron waaruit de vermelding is overgenomen (eventueel extern).
De (werkelijk bestaande) persoon of instelling aan wie de publicatie foutief werd toegeschreven, wordt opgenomen met als auteursfunctie dub.
Een eventuele fictieve persoon of organisatie wordt (met authority record) in het auteursveld opgenomen. Ook de werkelijke auteur wordt opgenomen.
Voorbeeld:
titel: Liefste dagboek : een onverwacht geschenk
auteur: Roo, de, Sara (fictieve auteur)
auteur: Maes, Ria (werkelijke auteur)
8.10. Anonieme publicatie of publicaties met onzekere auteursverantwoordelijkheid
Anonieme publicaties zijn die waarvan de titelpagina of haar substituut geen auteursnaam (werkelijke naam of schuilnaam) vermeldt. Volgende gevallen kunnen zich voordoen:
het anonieme werk kan toch met zekerheid aan een auteur worden toegeschreven op basis van gegevens die (in of buiten de publicatie) werden gevonden: dan wordt de auteursnaam in het auteursveld genoteerd met een aangepaste bronvermelding (document of extern).
Voorbeeld:
Den byencorf der H.R. Kerck (anoniem verschenen maar waarvan de auteur Filips van Marnix van Sint-Aldegonde blijkt te zijn)
familienaam van de auteur: Marnix van Sint-Aldegonde, van
voornaam: Filips
bron: extern
in dit geval dient de auteur als authority record te worden ingevoerd (auteur is geboren voor 1831).
het anonieme werk kan aan een auteur worden toegeschreven, maar niet met zekerheid. De vermoedelijke auteur wordt als auteur opgenomen, met auteursfunctie dub. Indien nodig volgt een verduidelijking in het annotatieveld.
de auteur kan niet achterhaald worden: dan blijft het auteursveld leeg.
Indien het gaat om een publicatie die een auteursvermelding bevat, die echter niet zeker of onduidelijk is, dan wordt de auteur opgenomen met als auteursfunctie dub. Indien later zou blijken dat iemand anders met zekerheid als auteur kan geïdentificeerd worden voor de publicatie, dan wordt die opgenomen in het record, met een aangepaste auteursfunctie.
8.11. Wijziging van de verantwoordelijkheid
We spreken over wijziging van verantwoordelijkheid als de auteursverantwoordelijkheid voor een publicatie wijzigt doorheen de tijd. Dat kan gebeuren
bij een meerdelig werk, als een later uitgegeven volume een andere auteur heeft.
bij een latere editie van een werk, met een andere auteur.
Een latere editie met vermelding van de oorspronkelijke auteur wordt behandeld als een bewerking.
Een latere editie zonder vermelding van de oorspronkelijke auteur krijgt als auteursvermelding de nieuwe auteur. De oorspronkelijke auteur wordt niet opgenomen.
Wijziging van de verantwoordelijkheid bij periodieke uitgaven: zie bij seriële publicaties, Aanmaak van nieuwe records.